Maszyna

W latach 50 cała seria lugotrawlerów noszących nazwy gatunków ptaków została wycofana z eksploatacji. Powodem tego była wada konstrukcyjna – zbyt mała stateczność. Przesądziło o tym wywrócenie się CYRANECZKI. Na bazie kadłuba jednego z tych statków (CIETRZEWIA) powstał znany żaglowiec gdyńskiego CWM-u ZAWISZA CZARNY. Otaklowany jako trzymasztowy szkuner z ożaglowaniem typu Va Mari (gaflel żebrowe), zwraca na siebie uwagę we wszystkich portach – także podczas manewrów portowych. „Zawias” idący pod maszyną bucha co jakiś ponad grotmasztem kłębem dymu, czemu towarzyszy dość charakterystyczny, niski gang wolnoobrotowego silnika wysokoprężnego.

W maszynowni ZAWISZY zainstalowany jest silnik stosowany w okresie II Wojny Światowej na niemieckich łodziach podwodnych. Jest to Diesel o mocy 390 KM wyprodukowany w zakładach Krupp w roku 1940. Silnik ten nie ma rewersu! Przekładnia nawrotna zwana rewersem umożliwia dzięki systemowi kół zębatych zmieniać kierunek obrotu wału śruby. Na ZAWISZY jest to nieco bardziej skomplikowane. By zmienić kierunek obrotów czterosuwowego, górnozaworowego silnika Diesla, trzeba go najpierw wyłączyć, a następnie zastartować, tak by kierunek obrotu wału korbowego sprzęgniętego z wałem śruby był przeciwny. Realizuje się to poprzez zmianę ustawienia faz rozrządu.

Specjale pokrętło poprzez układ kół zębatych sprzęgnięte jest z wałkiem rozrządu. Krzywki na tym wałku unoszą w określonym momencie długie popychacze, te zaś sterują klawiaturą, która otwiera i zamyka zawory w głowicy. Pokrętłem ustawia się momenty otwarcia zaworów tak, by suwy sprężania, pracy, wydechu i ssania zgrać z ruchami tłoka obracającego wał korbowy w prawo lub w lewo. Na bloku silnika jest okienko, w którym można odczytać jaki kierunek obrotów silnika jest ustawiony. Silnik zastartowuje się powietrzem pod wysokim ciśnieniem wtłaczanym do cylindra nad tłok. Rozprężający się gaz wymusza ruch posuwisty tłoka, który wprawia, poprzez korbowód, wał korbowy w ruch obrotowy i silnik zaskakuje na kolejnych cylindrach. Powietrze sprężone w butli wystarcza na 14 cykli rozruchowych (7 naprzód, 7 wstecz), przy chodzącej sprężarce – około 100 cykli.

Z maszyną „Zawiasa” łączy się wiele anegdot. W trakcie skomplikowanych manewrów portowych w jednym z bałtyckich portów ciśnienie powietrza układzie rozruchowym spadło tak, że zabrakło „jednego cała wstecz” – silnik nie zastartował – i majestatycznie cyrkulujący żaglowiec podchodząc do nabrzeża przestawił bukszprytem budkę stacji paliwowej… W 1991 roku podczas remontu silnika w zakładach Krupp, okazało się, że drugi taki egzemplarz jest eksponatem w fabrycznym muzeum i podobno jest jeszcze gdzieś – i to nie na dnie morza – trzeci taki silnik. Dość poważna awaria (pęknięcie bloku silnika) było naprawiane siłami mechaników zakładowych i załogi ZAWISZY. Przyszedł dramatyczny moment. Okazało się, że jeden z elementów silnika (rozdzielacz sprężonego powietrza) jest tak zużyty, iż trzeba go wymienić. Oczywiście nie było takiej części w magazynie, a dorobienie dość skomplikowanego detalu niełatwe. Jednak dzięki wzorowej współpracy pracowników z zakładów Krupp, kustosza muzeum tychże zakładów i wspomnianej już dzielnej załogi ZAWISZY CZARNEGO remont został zakończony.

 

Dane techniczne:

Typ silnika MS 423

Rzędowy, 6-cylindrowy, czterosuwowy, wysokoprężny

Pojemność skokowa 166,8 dm3

Średnica cylindra 290 mm

Skok tłoka 420 mm

Stopień sprężania 32

Moc 390 KM  przy 300 obr/min

Tags: Krupp, U-boot, Zawisza Czarny, żaglowce

Category: Spis treści, Cała naprzód